یک کارشناس مسائل بین الملل می گوید: سفر رئیس جمهور ایران به روسیه از ابعاد مختلفی می تواند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بنظر می رسد این سفر مقدمه ای برای همکاریهای گسترده میان دو کشور در نظم نوین بین المللی خواهد بود که منجر به یک همکاری پایدار و طولانی مدت خواهد گردید.
به گزارش آذر به نقل از ایسنا، حسن اوجی، کارشناس مسائل بین الملل در یادداشتی می نویسد: عرصه نظام بین المللی نه فقط در بعد اقتصادی بلکه در ابعاد سیاسی و دفاعی درحال تغییرات و دگرگونی است. آنچه که در دهه آینده در عرصه سیاسی اتفاق می افتد، خروج قدرت های بزرگ از تعدادی از مناطق و افزایش خود اتکایی منطقه ای خواهد بود. از جنبه اقتصادی نیز مدت ها است که نظام چند قطبی بر سیستم بین المللی حاکم گشته و بنظر می رسد این نظام ساز و کارهای جدیدی را برای تعامل و ادامه همکاری ها و توسعه پایدار برای کشورهای منطقه آسیای غربی به ارمغان بیاورد.
جمهوری اسلامی ایران با درک تغییرات نظام بین المللی به درستی مسیر همکاری خودرا با نگاه به کشورهای همسایه و منطقه و اتخاذ دیپلماسی هوشمند تبیین نموده است. در این راه اجرائی شدن موافقتنامه با چین و سفر آقای رییسی رئیس جمهور کشورمان به روسیه همچون اقدامات مهم دولت سیزدهم محسوب می گردد.
سفر رئیس جمهور ایران به روسیه از ابعاد مختلفی می تواند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بنظر می رسد این سفر مقدمه ای برای همکاریهای گسترده میان دو کشور در نظم نوین بین المللی خواهد بود که منجر به یک همکاری پایدار و طولانی مدت خواهد گردید.
انعقاد سند همکاریهای طولانی مدت شبیه آنچه که با چین امضا گردید و افزایش روابط اقتصادی و مقابله با تحریم های دول غربی که اکنون اقتصاد روسیه و چین را نیز مورد هجوم و تهدید خود قرار داده است و همین طور همکاریهای راهبردی و نظامی می تواند از اهداف این سفر تلقی گردد.
به نظر می رسد ایران، روسیه و چین می توانند در منطقه اتحادی طولانی مدت را در امتداد حل بحران های منطقه ای و مقابله با تحریم ها و نفوذ دول غربی به انجام برسانند.
با خروج آمریکا از آسیای غربی و به ویژه افغانستان لزوم همکاریهای دوکشور ایران و روسیه برای حل بحران ها و تقویت خلا ناشی از خروج آمریکا بالا رفته است. اجماع جامعه سیاست خارجی ایران در مورد اهمیت روسیه برای تهران بعنوان یک شریک در نظم جهانی چند قطبی و حمایت مسکو از ادغام ایران در نهادهای چندجانبه اوراسیا مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای نشان میدهد که روابط روسیه و ایران پایدار خواهد ماند.
هم حالا روابط ایران و روسیه باتوجه به اتفاقاتی که در خاورمیانه رخ داده می تواند تبدیل به یک همکاری راهبردی گردد. نخستین نماد این همکاری ها را شاید بتوان در سوریه مشاهده کرد. جایی که ایران و روسیه توانستند با کمک یکدیگر نسبت به حل بحران سوریه و مبارزه با تروریست های داعشی ضمن حل مشکلات سوریه و بازگشت نظم به این کشور همزمان به بازگشت امنیت در عراق نیز کمک نمایند.
شانگهای چارچوب مناسب همکاری
سازمان همکاریهای شانگهای که سازمانی بین الدولی میان کشورهای روسیه، چین، هند، ایران، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان است بمنظور همکاریهای چندجانبه‌ی امنیتی، اقتصادی و فرهنگی در سال 1996 تشکیل گردید. کشورمان که مدت ها عضو ناظر این سازمان بود با روی کار آمدن دولت جدید در شهریور 1400 به عضویت کامل این سازمان پذیرفته شد. این سازمان که با هدف برقرار کردن موازنه در مقابل نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه گذاری شده است می تواند چارچوب مناسبی برای روسیه، چین، ایران هند و پاکستان در جهت حل بحران های سیاسی منطقه خاورمیانه و قفقاز (بویژه باتوجه به بحران های اخیر) بوده و امنیت وآرامش لازم را جهت گسترش و تسهیل همکاریهای اقتصادی درون منطقه ای تقویت بخشد.
به نظر می رسد مسئولیت این کشورها به ویژه ایران و روسیه برای برقراری امنیت در منطقه با فرار آمریکایی ها از افغانستان و قسمتی از خاورمیانه بالا رفته و ساز وکار حل بحران ها در منطقه را منبعد باید در همکاریهای قدرت های منطقه ای جستجو کرد.
در عرصه سیاسی هماهنگی میان دو کشور در سازمان های بین المللی همچون سازمان ملل، پیشبرد توافقنامه هسته ای و سیاست های مشترک در قبال تحریم های دول غربی می تواند همچنان مد نظر قرار بگیرد و نفوذ غرب در منطقه را کم کند.
ابعاد اقتصادی، سند همکاریهای 20 ساله
سند همکاری بیست ساله در حقیقت می تواند به تسهیل همکاریهای سیاسی، اقتصادی و نظامی دوکشور کمک نماید. کوشش برای حذف روادید، ایجاد بانک مشترک و توسعه ترانزیت، گردشگری دریایی و… همچون پیشنهادات است که می تواند جهت افزایش ارتباطات اقتصادی، می تواند مد نظر قرار گیرد.
حجم تجارت دوجانبه ایران و روسیه حدود 1.6 میلیارد دلار در سال 2019 بوده است که 1.2 میلیارد دلار آن صادرات روسیه به ایران و 400 میلیون دلار را صادرات کالاهای ایرانی به روسیه در بر می گیرد. بدیهی است توازن تجاری ایران با روسیه باید ترمیم گردیده و مبادلات فیمابین نیز حداقل به ده میلیارد دلار افزایش یابد. کشورمان بتازگی یک توافق نامه تجارت آزاد طولانی مدت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا کرده و انتظار می رود این مساله حجم تجارت روسیه و ایران را افزایش دهد. همین طور لزوم تسهیلات در گمرکات و پرهیز از گرفتن مالیات مضاعف می تواند به افزایش مراودات تجاری کمک نماید.
بدون توسعه حمل و نقل بین ایران و روسیه، نمی توان از توسعه مبادلات اقتصادی این دو کشور سخن گفت. این توسعه هم باید در مرز زمینی و هم دریای خزر صورت پذیرد و یک ارتباط مؤثر بین شرکت های حمل و نقل دو کشور ایجاد شود؛ پس در صورتیکه روسیه بتواند پنجره ورود ایران به بازار اوراسیا و کشورهای حوزه CIS شود، این می تواند خود در افزایش مبادلات تجاری دو کشور نقشی جدی ایفا کند. هم اکنون، دو خط آهن سرخس-تجن و خط آهن گرگان-اینچه برون توان ارسال کالا به مقصد روسیه بوسیله ترکمنستان و قزاقستان را دارد. راه اندازی راه آهن رشت-آستارا (ایران)-آستارا (جمهوری آذربایجان) و گشایش در مسیرهای حمل و نقلی قفقاز و بازسازی خط آهن های منطقه، مهم ترین پروژه حمل و نقل ریلی است که می تواند مناسبات ایران و روسیه و کشورهای منطقه را بطور چشم گیری توسعه داده و تکمیل کننده کریدور شمال به جنوب باشد.
علاوه بر این، کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) که از ایران عبور می کند اتصال چند وجهی را برای روسیه به بازارهای هند، ترکیه و آسیای مرکزی عرضه خواهد کرد. موافقتنامه راه گذر حمل و نقل بین المللی شمال – جنوب در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسیده است. راه گذر شمال – جنوب مهم ترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا می باشد که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان تر می باشد.
همکاری های دفاعی
پس از تجربه موفقیت آمیز همکاری میان ایران و روسیه در سوریه بنظر می رسد چارچوبی برای همکاری دفاعی نیز می تواند دراین سفر تدوین گردد. لزوم حل بحران های منطقه با کمک و همکاری دو کشور (با توجه به خلاء قدرت نظم دهنده) و مبارزه با تروریسم و جنایات سازمان یافته می تواند افزایش توان دو کشور در حوزه مهار تحرکات تروریستی را افزایش دهد.
