آذر: معاون اقتصادی دولت حسن روحانی امیدوار است قید محرمانگی مصوبات جلسات شورای هماهنگی اقتصادی برداشته شود تا مردم ببینند که چه تصمیماتی در کشور گرفته شد که زندگی مشکل تر نشود. او معتقد می باشد استراتژی دولت روحانی این بود که به مشکلات ناشی از جنگ اقتصادی اشاره نکند تا طرف تحریم کننده متوجه نشود که سیاست هایش در ایران جواب داده و بنا بر این سیاست دولت اعتدال همیشه سکوت بوده است.
به گزارش آذر به نقل از ایسنا، کتاب «بدون دود و آتش و خون» که با عنوان فرعی «گزارشی تحقیقی درباره ی اثرات تحریم ها بر اقتصاد ایران» انتشار یافته و نوشته بهراد مهرجو، ولی خلیلی و آرش پورابراهیمی است، روایت های ناگفته ای از درون دولت دوازدهم دارد که بیشتر متمرکز بر مقطع تاریخی خروج آمریکا از برجام، شروع تحریم های بی سابقه دولت دونالد ترامپ مقابل ایران و تاثیر این اقدامات بر اقتصاد کشور است. دوره ای که اسحاق جهانگیری آنرا «جنگ اقتصادی» نامید و حسن روحانی از بی سابقه بودن تحریم های این دوره در طول کل حیات جمهوری اسلامی سخن گفت.
سه بخش آغازین این کتاب گزارش هایی از سه دیدار در سه مقطع زمانی نزدیک به هم با اعضای دولت دوازدهم ارائه می کند. روایت اول بر سخنان حسن روحانی در جلسه ای با اعضای کابینه اش در ایام منتهی به انتها فعالیت دولت دوازدهم متمرکز است، روایت دوم به دیداری با اسحاق جهانگیری در بهار ۱۴۰۰ بازمی گردد و روایت سوم در خرداد همان سال طی گفت وگوی نویسندگان کتاب با محمد نهاوندیان شکل می گیرد.
اقتصاد ایران در سال ۹۶ در اوج دوران طلایی خود بود
محمد نهاوندیان معاون اقتصادی دولت حسن روحانی در گفت وگوی خود با نویسندگان این کتاب سخنانش را با طرح یک پرسش شروع می کند: «ما از چه وضعیتی به سمت تحریم ها رفتیم؟» یا به بیان دیگر «شرایط اقتصادی ایران چطور بود که پس از آن به مرحله تحریم رسیدیم؟» وی در ادامه تاکید می کند که «اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶ به اوج دوران طلایی خود رسیده بود و وضعیت فاکتورهای نه فقط مطلوب که عالی بود.» وضعیتی که بگفته وی «حاصل برجام» محسوب می شد: «برای درک این وضعیت باید به سه شاخص مهم بیکاری، تورم و رشد اقتصادی دقت کرد. نرخ رشد اقتصادی پایدار از با اهمیت ترین اهداف اقتصادی کشورهاست و در این میان نرخ تورم و بیکاری از عوامل تأثیرگذار برای رسیدن به رشد اقتصادی پایدار می باشد.»
اتاق تجاری می گفت دیگر وقت خالی برای پذیرایی از هیئت های خارجی جدید را ندارد
معاون اقتصادی دولت روحانی عملکرد تیم اقتصادی وی در این حوزه را «مهار تورم ۴۰ درصدی سال ۹۲»، «مثبت کردن رشد منفی اقتصاد» و «کاهش نرخ بیکاری ۱۲.۴ درصدی» برمی شمارد و می گوید: «در میان تمام مقاطع اقتصاد ایران به ویژه در سالهای بعد از انقلاب، هیچ دوره زمانی به این اندازه روندها مثبت نبوده است. این ها ثمره سیاست های دولت، همراهی بخش خصوصی و به ویژه برجام بود. وضعیت اقتصاد ایران به شرایطی رسیده بود که هیئت های خارجی یکی بعد از دیگری راهی ایران می شدند. آنها قصد سرمایه گذاری در اقتصادی را داشتند که مسیر ترقی را طی می کرد.» او افزایش حضور هیئت های خارجی در ایران و خاطراتش از آن روزها را چنین به یاد می آورد: «به خوبی در یاد دارم که دوستان اتاق تجاری می گفتند رفت وآمد هیئت ها آنقدر زیاد شده که دیگر وقت خالی برای پذیرایی از هیئت های خارجی جدید را ندارند. اساساً گفتمان جدیدی در کشور شکل گرفته بود که محور آن پشتیبانی از بخش خصوصی برای توسعه کشور بود.»
دولت یازدهم اقتصاد ایران را نجات داد
نهاوندیان گفته هایش را با ارائه آمارهایی از فاکتورهای اقتصادی همراه می کند و ادامه می دهد: «بهمن ماه سال ۹۶ نرخ تورم به رقم ۸.۳ درصد رسیده بود. نرخ بیکاری در پاییز همین سال عدد ۱۱.۹ درصد بود که نسبت به دوره مشابه سال قبل، کاهش داشت. نکته بسیار حساس و مهم این که در پاییز سال ۹۶ نرخ رشد سرمایه گذاری به عدد ۳.۹ درصد رسیده بود. این یعنی جامعه اقتصادی درحال توسعه کارهای خود بود. در همین دوره زمانی نرخ رشد اقتصادی با احتساب بخش نفت به رقم ۴.۴ درصد و بدون نفت به رقم ۴.۷ درصد رسید.»
معاون اقتصادی دولت روحانی این دستاوردها را در اقتصادی که بگفته وی سه سال قبل از آن با بحران هایی همچون فساد، رشدهای منفی و تورم ۴۰ درصدی مواجه بود، قابل توجه می داند و یادآور می شود: «دولت یازدهم با استفاده از تمام ظرفیت های منطقی، توانسته بود اقتصاد ایران را نه فقط نجات دهد که حتی به آستانه مطلوب برساند.» وی در ادامه پیش بینی دولت در انتهای سال ۹۶ را بازخوانی می کند: «پیش بینی دولت این بود که برای سال ۹۷ حداقل ۱ میلیون و ۳۳ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شود و از این طریق به سمت فقرزدایی برود.»
ترامپ می خواست موتور اقتصاد ایران را متوقف کند
اما پیش بینی های دولت روحانی با اقدام پیش بینی نشده ترامپ مواجه می شود و نهاوندیان درباره ی وضع تحریم های بی سابقه دولت آمریکا اظهار می کند: «ترامپ وقتی متوجه شد که موتور اقتصاد ایران با قدرت کار می کند و کشور به سمت توسعه می رود، ناگهان با شدتی بیشتر وارد عمل شد و تحریم هایی را مقابل اقتصاد ایران وضع کرد که نمونه آن در تاریخ نبود. اینطور بگویم که موضوع هسته ای برای آنها بهانه بود. امریکا با هدف و نیت قبلی، با تمرکز بر زیرساخت های اقتصادی کشور و با استراتژی بلندمدت و استفاده از ابزارهای بسیار هوشمند، آمد که اقتصاد ایران را هدف قرار دهد.»
روایت کتاب از گفت و گو با معاون اقتصادی دولت روحانی به گزارش تحقیقی او و همکارانش برای پاسخ دادن به این پرسش می رسد که «اگر تحریم های آمریکا رخ نمی داد، اقتصاد ایران به چه جایگاهی دست می یافت؟» که نهاوندیان آنرا در یک جمله خلاصه می کند: «این مطالعه دقیقاً نشان داده است که ادامه مسیر سال ۹۶ اقتصاد ایران را به مرزهای شکوفایی می رساند.» او متعقد است آمریکایی ها متوجه وضعیت مطلوب اقتصاد ایران شده بودند و می خواستند این شرایط را تغییر دهند: «در این دوره زمانی اتفاقات کم سابقه ای رخ داد. آمریکایی ها در بیشتر کشورهای منطقه و همسایه های ما نیروهای متخصص مستقر کردند. پایگاه های اقتصادی را در دل پایگاه های نظامی شان ایجاد کردند که تعداد زیادی افراد کارشناس و متخصصان پول شویی در آنها حضور داشتند. این گروه ها تمام نقل وانتقالات مالی و ارتباطات اقتصادی از ایران و به مقصد ایران را رصد می کردند و بمحض این که مورد مشکوکی می دیدند، با آن برخورد صورت می گرفت. در این دوره زمانی افرادی که در حوزه تحریم های ایران کار می کردند چندین برابر شدند.»
ای کاش زمانی قید محرمانگی از اتفاقات و حوادث این سال ها برداشته شود
«حالا دولتی که در اوج شکوفایی اقتصادی قرار داشت باید فکر می کرد از فردا چطور کالاهای اساسی به کشور وارد شود؟ یعنی تغییر کامل شرایط» این جمله توصیف نهاوندیان از نقطه شروع رخدادهایی است که با اعمال تحریم های ترامپ، گریبان مردم ایران و دولت روحانی را گرفت. او البته درباره ی روند صعودی قیمت ارز در بازار، مشکل در تامین برخی کالاها و ایجاد موج جدیدی از اعتراضات مقابل دولت و در مجموع تمامی حوادثی که سال ۹۷ را دربرمی گیرند چنین می گوید: «ای کاش زمانی قید محرمانگی از اتفاقات و حوادث این سال ها برداشته شود تا بتوانیم به جزئیاتی اشاره نماییم. آن وقت مردم در جریان قرار می گیرند و می دانند چه بر سر این کشور آوردند.»
قرار نبود نرخ ارز روی ۴۲۰۰ تومان فریز شود
معاون اقتصادی دولت روحانی درباره ی توزیع ارز ۴۲۰۰ تومانی هم معتقد می باشد که این امر یکی از مصادیق رفتارهای واکنشی دولت بود. دولت باید به جامعه پالس آرامش می داد. این که مردم نگران نباشند و وضعیت به بحران نمی رسد. تصمیم درمورد ارز ۴۲۰۰ تومانی بر طبق همین منطق صورت گرفت. البته اتفاقات پس از آن در مورد شیوه اجرا بحث دیگری است. در مورد همین ارز هم بحث بر این بود که نرخ شناور باشد، نه این که در تمام سالهای بعدی روی عدد ۴۲۰۰ تومان فریز شود.»
حفظ جان مردم برای دولت مهم بود
وی تاکید می کند که «حفظ جان مردم برای دولت مهم بود. بدین سبب مسئله جنگ اقتصادی و تامین نیازهای کشور به اولویت بدل شد.» و تصریح می کند که آمریکا در مورد صنایع فولاد، نفت و خودرو تصمیمش این بود که این صنایع نابود شوند. این که دولت توانست این صنایع را حفظ کند، صنایع پتروشیمی را توسعه دهد و صنایع دیگر مانند لوازم خانگی یا بهداشتی را به سمت توسعه ببرد، یک اتفاق عجیب و پیچیده بود. آن چنان که تحریم گذاران پیش بینی می کردند، همه صنایع کشور در دوره جنگ اقتصادی باید ویران می شد.»
جنگ اقتصادی بمراتب از جنگ تحمیلی مشکل تر بود
نهاوندیان در بخش دیگری از این گفت و گو در پاسخ به این پرسش که جنگ اقتصادی مشکل تر بود یا جنگ تحمیلی؟ اظهار می کند: «جنگ تحمیلی اقتصادی بمراتب مشکل تر بود. در زمان جنگ تحمیلی ما صادرات نفت داشتیم و عملاً در حوزه تجارت بین المللی مشکل حادی رخ نداده بود. اما این جنگی که آمریکا به پا کرد تجارت کالایی ایران را هدف قرار داد. هر شرکتی یا کشوری با ایران معامله می کرد به سرعت تحریم می شد. پول های ایران در بانکهای خارجی بلوکه می شد و نفت کش های ایران هدف قرار می گرفت، دزدیده و مصادره می شد. این ها هیچ کدام شرایطی نبود که در زمان جنگ تحمیلی حادث شده باشد.» وی در بیان تفاوت دیگر جنگ تحمیلی با جنگ اقتصادی می گوید: «در زمان جنگ کشور یکدست بود. کمتر کسی صدای مخالفت داشت ولی در زمان جنگ اقتصادی ما پشت جبهه ای نداشتیم. انتقادها و کارشکنی ها پایانی نداشت. متاسفم که بگویم در دوره جنگ اقتصادی، پشت جبهه، رزمندگانش را رها کرد.»
سیاست دولت در زمان تحریم ها، همیشه سکوت بود
پایان این گفت و گو به ابراز امیدواری نهاوندیان برای برداشته شدن قید محرمانگی مصوبات جلسات شورای هماهنگی اقتصادی می رسد: «اگر این اتفاق بیفتد آن وقت مردم می توانند ببینند که چه تصمیماتی در کشور گرفته شد که زندگی مشکل تر نشود. باوجود بحران های معیشتی اما دولت کوشش کرد که در طول این مدت تجارت کالایی با تمام سختی ها ادامه یابد، فروش نفت ادامه داشته باشد و نقل و انتقالات مالی انجام شوند.» او استراتژی دولت را در این دوره چنین توصیف می کند: «دولت نباید به مشکلات ناشی از جنگ اقتصادی اشاره می کرد چون در این صورت طرف تحریم کننده متوجه می شد که سیاست هایش در ایران جواب داده است. بدین سبب سیاست دولت همیشه سکوت بوده است.» در عین حال معاون اقتصادی روحانی تاکید می کند که «همه انتقادات را می شنیدیم.» و ادامه می دهد: «در مورد ارز ۴۲۰۰ تومانی، اینطور نبود که ندانیم جامعه اقتصادی چه حرفی می زند.» نهاوندیان در آخر با تصریح بر این که دولت بدون آگاهی از عوارض این مساله تصمیم نگرفته بود، سخنانش را با این جمله ختم می کند: «تعداد قابل توجهی از تصمیمات دولت در دوره جنگ اقتصادی از سر اقتضاع بوده است. به همین جهت به تصمیمات قید زمانی داده شده است.»
منبع: آذر
