به گزارش آذر به وضوح می توان دریافت که سیستم دستگاه دیپلماسی حاضر نیست در مسائل اقتصادی مربوط به وزارت خارجه، معاونت اقتصادی خویش را در معادلات وارد کند.
خبرگزاری مهر، گروه سیاست- محسن احدی؛ با عنایت به اینکه در ایام گذشته محمدجواد ظریف با حضور در مجلس گفته بود هم اکنون مبحث اقتصاد مهمترین اولویت سیاست خارجی ماست و بر این اساس معاونت اقتصادی را تشکیل دادیم اما با بررسی عملکرد دستگاه دیپلماسی پس از تشکیل معاونت اقتصادی مشخص می شود که قول محمدجواد ظریف به مجلس برای در خدمت قرار دادن سیاست کشور برای اقتصاد هنوز محقق نشده است؛ چونکه اگر به حافظه تاریخی رسانه ها برگردیم می بینیم مشابه این حرفهای دو روز گذشته ظریف، در سال ۹۲ هم از جانب وی مطرح می شود. زمانی که محمدجواد ظریف در زمان دفاع از برنامه خود برای اداره وزارت امور خارجه در جلسه رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۲ گفته بود که سال ها اقتصاد به عرصه سیاست کشور کمک کرده و ما تصمیم داریم که این دفعه سیاست را در خدمت پیش برد اقتصاد کشور قرار دهیم.
هرچند محمدجواد ظریف پس از انتخاب بعنوان وزیر امور خارجه برای دومین بار ساختار جدید دستگاه دیپلماسی را اعلام و تشکیل معاونت دیپلماسی اقتصادی در وزارتخانه متبوع خویش را اعلام کرد؛ ولی به زعم خیلی از کارشناسان و تحلیل گران سیاسی تشکیل این معاونت در سطح کاغذ باقی مانده و هنوز نتوانسته کار مهمی را به پیش ببرد.
شعیب بهمن، کارشناس مسائل بین الملل در این رابطه اظهار داشت: از زمان تشکیل معاونت دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه تابحال ما هیچ گزارش قابل استنادی در ارتباط با عملکرد این نهاد ندیده ایم و این نشان داده است که دستگاه دیپلماسی هرچند به لحاظ ظاهری گرفتار تغییراتی شده ولی به صورت ماهوی هنوز عملکردی نداشته است. حتی شاهد می باشیم بعضی از کرسی های رایزنی اقتصادی در بعضی سفارتخانه ها خالی بوده و حتی برخی هم گرفتار مشکلاتی هستند.
این کارشناس مسائل بین الملل غلبه نگاه سیاسی به نگاه اقتصادی وزارت امور خارجه را مورد تاکید قرار می دهد و می گوید: امروز در خیلی از کشورهای همسایه ما شاهد نفوذ خوب سیاسی ایران هستیم ولی درنهایت مشاهده می نماییم که این رابطه خوب سیاسی به حوزه اقتصاد سرایت نمی نماید. مهم ترین دلیل ناکارآمدی در ایجاد روابط اقتصادی را می توان نبود فکر اقتصادی در عرصه سیاست خارجی دانست. از همین رو است که به رغم وجود ظرفیت های اقتصادی بالا در کشورهای همسایه، ما شاهد توسعه همکاریهای تجاری نیستیم.
وقتی معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه به حساب نمی آید
یکی از مواردی که در ناکارآمدی معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه باید مد نظر قرار داد، بی توجهی وزیر امور خارجه و دستگاه دیپلماسی کشور به این معاونت است. با نگاهی به رخدادهای اقتصادی وزارت امور خارجه به وضوح می توان دریافت که سیستم دستگاه دیپلماسی کشور حاضر نیست در مسائل اقتصادی مربوط به وزارت امور خارجه، معاونت اقتصادی خویش را در معادلات وارد کند.
به عنوان مثال طی چند ماه گذشته، شخص وزیر امور خارجه برای رایزنی و گشایش مسیرهای اقتصادی از منطقه و غرب و شرق کره خاکی سفر کرد ولی همچنان جای خالی معاون اقتصادی اش در این مأموریت ها خالی بود. به صورت مثال، در مسافرت ظریف به توکیو که در ششم شهریور انجام شد و یا در مسافرت وی به سه کشور اروپایی فنلاند، نروژ و سوئد و حضور در حاشیه جلسه گروه ۷ (G7) در فرانسه، تیم همراه وزیر امور خارجه سیاسی بوده و صندلی خالی معاونت اقتصادی در کنار ظریف کاملا مشهود بود.
واضح تر آنکه در روند تشکیل کانال مالی ایران و اروپا که ابتدا با عنوان «SPV» مطرح بود و بعد در ساختار کوچکتری با عنوان «اینستکس» روی میز وزارت امور خارجه آمد، هیچگاه معاونت اقتصادی وزارت خارجه در رأس مذاکرات مربوط به آن با طرف های خارجی قرار نگرفت. حتی برای تشریح ابعاد این سازوکار مالی هم وزارت امور خارجه ترجیح داد به جای معاونت اقتصادی، معاون سیاسی پشت تریبون قرار بگیرد.
در آخرین رخداد اقتصادی در حوزه وزارت امور خارجه هم زمانی که رویترز به نقل از مقام های فرانسوی از تصمیم پاریس برای ایجاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد به ایران برای فروش نفت خبر داد، به جای غلامرضا انصاری در جایگاه معاونت «اقتصادی»، سیدعباس عراقچی در جایگاه معاونت «سیاسی» پس از مذاکرات رئیس جمهور و وزیر امور خارجه، در رأس هیئت مذاکره کننده ایرانی قرار گرفت.
دست خالی معاونت اقتصادی
با وجود اینکه بهرام قاسمی، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه کشورمان بارها در پاسخ به سؤالات مکرر خبرنگاران در زمینه فعالیت مشخص معاونت اقتصادی و یا تلاش دستگاه دیپلماسی برای مقابله با تأثیر تحریم ها می اظهار داشت که اقدامات خوبی صورت می گیرد که به علت نگرانی از اقدام های خرابکارانه واشنگتن از آنها صحبت نمی کنیم؛ اما با گفتگوهایی که با دستگاه های اقتصادی کشور و حتی نمایندگان عضو کمیسیون اقتصادی مجلس داشتیم، مشخص شد بی اطلاعی از اقدامات اقتصادی دستگاه دیپلماسی و معاونت اقتصادی آن تنها مربوط به اصحاب رسانه نبوده و خیلی از متولیان اداره کشور هم از این اقدامات خبری ندارند.
محمدرضا پورابراهیمی رئیس سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گزارش آذر به نقل از مهر اظهار داشت: دستگاه دیپلماسی تابحال هیچ گزارش مکتوبی از عملکرد خود به کمیسیون اعلام نکرده است. وزارت امور خارجه در حوزه اقتصاد تنها تغییری شکلی پیدا کرده و هنوز از لحاظ محتوا شاهد اتفاق ملموسی نیستیم.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار داشت: رویکرد وزارت امور خارجه دیپلماسی سیاسی بوده و ورودی به عرصه دیپلماسی اقتصادی نداشته است. وزارت امور خارجه در بحث تغییرات ساختاری تنها حکمی برای شخص معاون اقتصادی زده و ورودی به مؤلفه هایی مانند راهبردها، مسیرها و ایجاد هماهنگی میان سفارت ها با سایر نهادهای متولی اقتصاد انجام نداده است.
علاوه بر این، به سراغ اتاق بازرگانی ایران و امارات هم رفتیم. عرفان شاکری نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و امارات با اشاره به جلساتی که اتاق بازرگانی با معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه داشته است، می گوید: خروجی جلسات از برگزاری آن مهم تر است و باید بگویم که در جلساتی که ما داشتیم، مباحث مطرح شده توسط دستگاه دیپلماسی صرفا سیاسی بوده و آنچه ما از گفتار آنان مشاهده می نماییم، این است که وزارت امور خارجه اطلاعات اقتصادی ندارد و از آنچه در وضعیت جاری اقتصادی کشور و مناسبات تجاری می گذرد، آگاه نیست.
او معتقد است: تغییر نگاه از رویه سیاسی به اقتصادی خوب است؛ اما زمانی که این مورد در عمل رخ ندهد، نمی توان انتظار هیچ گونه گشایشی داشت. ما نسبت به دور گذشته تحریم ها بسیار ضعیف تر هستیم ولی در مقابل کار مهمی هم انجام نمی دهیم.
وزیر خارجه پشت میز پاسخگویی
به هر حال، بی اطلاعی و بی عملی وزارت امور خارجه به آنجا کشید که نمایندگان مجلس، محمدجواد ظریف را برای پاسخگویی به پشت تریبون مجلس کشاندند و وزیر امور خارجه ۱۴ مهرماه راهی ساختمان سبز بهارستان شد و فقط توانست به صورت «مشروط» از مجلس تایید بگیرد. محمدعلی پورمختار در صحن علنی مجلس خطاب به ظریف اظهار داشت: از دو سال پیش بحث احیای معاونت دیپلماسی اقتصادی مطرح بوده اما ما نمی دانیم که چه اتفاقاتی در این مدت در این بخش افتاده و باید مشخص شود که برای جذب سرمایه گذار خارجی چه اقداماتی شده است؟
پورمختار در مورد گزارش های واصله به مجلس اظهار داشت: طبق گزارش های واصله سفارتخانه های ما بسیار ضعیف و عملا غیرفعال هستند و طبق گفته نمایندگانی که به استرالیا و قبرس سفر کرده بودند، سفرای ما در این کشورها هیچ توجهی به سرمایه گذاری نمی کنند و حتی در جلسات مربوط به این مورد شرکت نمی کنند.
بنابراین می توان دریافت که وزارت امور خارجه و مدیران آن بنا بر گفته محمدعلی پورمختار عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس تمامی هم و غم خویش را به حل مشکلات برجام با اروپایی ها اختصاص داده اند و توجهی ندارند که در جنگ تمام عیار اقتصادی که امروز ضد کشور به راه افتاده، نمی توان با گفتار درمانی موفق بود و لازم است در صحنه عمل کاری انجام گیرد.
