به گزارش آذر رایزن اقتصادی ایران در آذربایجان اظهار داشت: برآوردها حاکی از حداقل ۱۵ میلیارد و حداکثر ۵۰ میلیارد بشکه ظرفیت نفت درجا در دو میدان البرز و الوند است.
خبرگزاری مهر، گروه سیاست؛ حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در دو روز گذشته جهت شرکت در اجلاس کشورهای عضو جنبش عدم تعهد به کشور آذربایجان سفر کرد. هرچند این سفر جهت شرکت در اجلاسی بین المللی بود ولی روحانی در این سفر دیدارهایی با سران کشورهای مختلف همچون آذربایجان داشت.
آذربایجان بعنوان یکی از کشورهای همسایه ایران دروازه ورود به قفقاز بوده و همینطور یکی از کشورهای محوری در حوزه کریدور شمال-جنوب است. اهمیت روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان مبحث گفتگوی جواد مهاجری رایزن اقتصادی سفارت کشورمان در آذربایجان با خبرگزاری مهر شد تا اهمیت سفر حسن روحانی به باکو و نتایج دیدارهای مقامات دو کشور در ایام گذشته با محوریت اقتصاد را بررسی نماییم.
ایران و آذربایجان بعنوان دو کشور همسایه با قرابت فرهنگی و تاریخی بالایی هستند؛ چه ظرفیت های همکاری در حوزه اقتصادی میان دو کشور وجود دارد؟
روابط با همسایگان تابعی از اولویت منافع ملی، امنیت داخلی و خارجی است و توانمندی های اقتصادی، نگرش های فرهنگی و دینی، رویکردهای منطقه ای، تعدد و تنوع رویکردها از مولفه های اثرگذار بر همکاری ها است.
رویکرد سیاست خارجی ما با همسایگانی چون آذربایجان مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز و اقتصادمحور است، چون که رویکرد ایدئولوژیک و امنیتی ما در گذشته موجبات بدبینی و دوری آنان از ما شده و فرصت های بهره برداری را در اختیار رقبایی چون ترکیه و روسیه قرار داده است.
چنانچه موانع ناشی از نظام جهانی و داخلی مرتفع شود، جمهوری آذربایجان می تواند سهم به سزایی در اقتصاد کشور ایران داشته باشدقرار گرفتن دو کشور در راه کریدور شمال – جنوب و همینطور در حاشیه دریای خزر، برخورداری هر دو کشور از ظرفیت های گردشگری مناسب، نیازهای هر یک از دو کشور به بازار یکدیگر و بخصوص نیاز بازار آذربایجان به تولیدات و محصولات کشاورزی، صنعتی و معدنی کشور ما، وجود حوزه های مشترک انرژی شامل بهره برداری از آب های مشترک، تولید و سوآپ برق و گاز و استخراج نفت، نیاز آذربایجان به دانش و خدمات فنی و مهندسی و محصولات دانش بنیان و مواردی از این قبیل ظرفیت های قابل توجهی را برای همکاری دو کشور در حوزه های مختلف اقتصادی بوجود آورده است که چنانچه موانع ناشی از نظام جهانی و داخلی مرتفع شود، جمهوری آذربایجان می تواند سهم به سزایی در اقتصاد کشور ایران داشته باشد.
البته باید انتظارات خود از بازار خود جمهوری آذربایجان با وسعت یک بیستم کشور ما و با جمعیت یک هشتم ایران را که سهم ناچیزی در کل اقتصاد جهان دارد، تعدیل نماییم و در نظر داشته باشیم که به میزان ظرفیت های موجود همکاری در حوزه های اقتصادی و سایر حوزه ها با کشورهای همسایه بخصوص با جمهوری آذربایجان به واسطه برخورداری از قرابت های فرهنگی مشترک، به همان نسبت هم عوامل واگرایی میان آن دو وجود دارد که این امر هم کار دستگاه دیپلماسی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در آن کشور را سخت می کند.
اما نباید فراموش کرد که بزرگترین ظرفیت موجود برای همکاری اقتصادی در جمهوری آذربایجان، استفاده از آن کشور برای ورود به بازار ده ها میلیونی کشورهای CIS است و ما برنامه های مشترکی که در دستور کار داریم از آن غافل نیستیم.
حجم تجارت میان دو کشور به چه میزان بوده و چه ظرفیت های اقتصادی برای سرمایه گذاری دو طرف برای بالا بردن حجم تجارت وجود دارد؟
حجم تجارت جمهوری آذربایجان با ایران به جز در سال های اولیه پس از استقلال این جمهوری که برای چند سال بیشتر از یک میلیارد دلار بوده است و به واقع ایران به واسطه بسته بودن سایر مرزهای این کشور، اصلی ترین تامین کننده نیازهای این کشور در آن سال ها به شمار می آمد، چندان قابل توجه نبوده است.
حجم تجارت جمهوری آذربایجان با ایران برای چند سال بیشتر از یک میلیارد دلار بوده است و به واقع ایران به واسطه بسته بودن سایر مرزهای این کشور، اصلی ترین تامین کننده نیازهای این کشور در آن سال ها به شمار می آمد، چندان قابل توجه نبوده استلیکن در سال های اخیر و بعد از احیای روابط پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۱۳۹۲، مبادلات تجاری دو کشور روز به روز افزایش یافته است و در همین ۹ ماه ابتدائی سال میلادی ۲۰۱۹ با افزایش بیشتر از ۵۰ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل به حدود ۴۰۰ میلیون دلار با تراز مثبت حدود ۳۷۵ میلیون دلار قرار گرفته است که این رقم نسبت به سال ۲۰۱۶ افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. البته حوزه های نفت، گاز، برق، گردشگری و تجارت چمدانی در این رقم، محاسبه نشده است.
در بالا به ظرفیت های موجود اشاره کردیم و اینجا اضافه و تاکید می کنم که در حوزه های مختلف همچون صنعتی، کشاورزی، خدمات فنی و مهندسی، محصولات دانش بنیان، صنایع تبدیلی، مصالح ساختمانی، گردشگری و غیره فضاهای مناسب و مختلفی برای همکاری و بالا بردن تجارت بین دو کشور وجود دارد و نمونه عینی و اخیر آن حضور فارغ التحصیلان جوان ایرانی در چارچوب شرکت های دانش بنیان در ایام پایانی مهر ماه در باکو بود که به امضای ۶ قرارداد با ارزش بیشتر از چهار و نیم میلیون دلار برای محصولاتشان منجر گردید.
ایجاد کریدور شمال و جنوب سال ها است که یکی از خواست های مشترک تهران، باکو و مسکو است. با عنایت به علاقه مندی آذری ها برای سرمایه گذاری در این خط آهن، چه چیزی مانع توسعه آن شده و چه دورنمایی از آن متصور هستید؟
همسایگی ایران با ۱۵ کشور، قرار گرفتن در راه جاده ابریشم و همینطور بعنوان تنها کشور میان خلیج فارس و دریای خزر و یکی از اصلی ترین کشورهای پیوند دهنده زمینی خلیج فارس به دریای سیاه، موقعیت ممتازی را برای ایجاد ظرفیت در امر بسیار استراتژیک حمل و نقل بین المللی برای کشور ما بوجود آورده است.
همگان بر اهمیت ظرفیت و مزیت تکمیل و بهره برداری از این کریدور، ایمان داریم و در شرایط کنونی این امر می تواند ضامن امنیت، صلح و همگرایی منطقه ای شود. باید بگویم که اراده سطوح عالی هم برای به سرانجام رساندن این پروژه وجود دارد؛ اما بروکراسی سازمانی، تعدد نهادهای دست اندرکار و عدم تمرکز تصمیم گیری در کشور، تعلل و کندی اجرای امر را سبب شده و بنابراین می بینیم که این پروژه به کندی پیش می رود.
در مبحث خط آهن رشت – آستارا به رغم علاقه و آمادگی طرف آذری، ما در این سمت نتوانسته ایم حتی نسبت به تعیین مسیر و تملک اراضی در زمان مناسب خود اقدامات ملموسی را انجام دهیم و تعلل و تاخیر باعث شد تا تحریم های آمریکا بازگشته و طرف آذری ما هم تحت فشار واشنگتن و تنگناهای بوجود آمده در کانال های انتقال وجه، در اجرای تعهد خود گرفتار مشکل شود.
آیا تهران و باکو برای تنظیم قرارداد حذف تعرفه واردات کالا (حذف تعرفه ترجیحات متقابل) از یکدیگر مذاکراتی انجام داده اند و مذاکرات به چه نتیجه ای رسیده است؟
کشورهای حوزه CIS از معافیت های گمرکی بین خود برخوردار می باشند و جمهوری اسلامی ایران هم بسیار کوشیده است که با کشورهایی که مراودات بازرگانی بالایی دارد، موافقتنامه های حذف تعرفه واردات کالا (PTA) را مذاکره و به سرانجام برساند؛ ولی در به نتیجه رسیدن این امر، ملاحظات خاصی وجود دارد و حداقل در مورد آذربایجان تابحال به نتیجه ای نرسیده است.
یکی از مهم ترین علل عدم این توفیق این مورد است که آذربایجان با هیچ کشوری به جز کشورهای حوزه CIS، چنین موافقتنامه ای ندارد و به تازگی تنها با ترکیه برای آغاز انجام مباحث کارشناسی برای این منظور توافقاتی صورت گرفته است. ما هم امیدواریم که بتوانیم در آینده به نتایج خوبی در این زمینه برسیم.
فارغ از نیاز دولت آذربایجان به درآمدهای گمرکی و توانمندسازی خود در تنظیم بازار و پشتیبانی از تولیدکنندگان داخلی، یکی از موانع، عدم تعادل در میزان و تنوع کالاهای صادراتی و وارداتی است که باید از حداقل توازنی برخوردار باشد. وقتی کفه ترازو به نفع کشور ما به قدری سنگینی می کند که تراز تجاری بالای ۸۰ درصد مثبت باشد، بنابراین نتیجه گرفتن در این امر و همینطور مبادله با ارزهای ملی سخت خواهد بود.
اما با ایجاد شهرک صنعتی مشترک با جمهوری آذربایجان به منظور تولید و فرآوری مشترک محصولات با اولویت کشاورزی و صنعتی برای بازار آذربایجان و کشورهای ثالث مخصوصاً کشورهای مشترک المنافع که اتفاقا پیشنهاد ما هم بوده و مورد پذیرش و استقبال طرف آذری هم قرار گرفته است و عملیات مکان یابی آن در هفته گذشته با حضور معاون امور صنعتی وزیر اقتصاد این کشور که خود بنده، استاندار محترم اردبیل و معاون وزیر صنعت و معدن و تجارت انجام شد. بر آن هستیم که با بازکردن فضای جدید برای ایجاد کسب و کار، فصل جدیدی را در روابط فی درخلال هم بگشائیم.
تحریم های ظالمانه آمریکا ضد ایران چه تاثیراتی بر حجم همکاری تهران و باکو داشته است؟ آیا باکو با واشنگتن همراهی کرده است؟
بلاشک این امر به سان سایر کشورها و به مراتب بیشتر از کشورهای قدرتمندتر اروپایی و همینطور چین، هند، ترکیه، بر همکاری ها با جمهوری آذربایجان تأثیر گذاشته است و دولت این کشور هم واهمه و نگرانی خویش را از فشار آمریکائی ها نسبت به همکاریهای خود با ایران پنهان نمی نماید.
ما هم باید بپذیریم که این کشور صدمه پذیر است و توقعاتمان را بر همان اساس با آنها تنظیم نماییم. آذربایجان کشوری با اهمیت در حوزه بلافصل امنیتی ما بوده و حفظ دوستی با آن کشور هم به همان میزان برای ما اهمیت دارد.
همکاری در دریای کاسپین و به خصوص توافق بر سر استخراج نفت و گاز در این دریا بسیار پربحث بوده است. آیا تهران و باکو بر سر استخراج از میادین مشترک به توافقاتی رسیده اند و آیا می توانیم در آینده شاهد استخراج انرژی و فروش آن از حوزه بزرگ ترین دریاچه جهان باشیم؟
در حوزه انرژی دو کشور در زمینه گاز، تجربه موفقی در مورد سوآپ گاز ترکمنستان به نخجوان داشته اند و این روند با اراده سیاسی دو طرف در حال مذاکره و احیا است.
مذاکرات و توافق هایی در مورد تولید برق و ساخت نیروگاه گازی در منطق مرزی با تامین گاز مورد نیاز از کشورمان و صادرات برق آن به سایر کشورها و یا استفاده در داخل ایران در حال انجام می باشد که می تواند الگوی مناسبی از همکاریهای دوجانبه در حوزه انرژی باشد.
در حوزه نفتی جمهوری اسلامی ایران مالک ۱۰ درصد از سهام پروژه عظیم شاه دنیز است. الان بخشی از درآمدهای ما از محل این پروژه صرف سرمایه گذاری هم زمان می شود؛ ولی فروش نفت استحصال شده (سهم ایران در پروژه) به علت تحریم ها با دشواری هایی بخصوص در زمینه ترانزیت روبروست، چون که شرکت ها از حمل نفت ایران به علت اعمال تحریم ها خودداری می کنند.
درآمدهای ما از محل این پروژه در یک حساب بانکی در انگلیس ذخیره می شود. لیکن حساب مذکور مسدود بوده و شرکت ملی نفت ایران تا زمان رفع تحریم ها امکان برداشت از این حساب را نخواهد داشت. در واقع آمریکایی ها تنها با این شرط، حاضر شده اند پروژه شاه دنیز را از تحریم ها معاف کنند.
برآوردها حاکی از حداقل ۱۵ میلیارد و حداکثر ۵۰ میلیارد بشکه ظرفیت نفت درجا در دو میدان البرز و الوند استمذاکرات دو کشور برای آغاز طرح توسعه میادین البرز و الوند هم همچنان در جریان است. هرچند به علت اعمال تحریم ها با چالش های جدی روبرو می باشیم. برآوردها حاکی از حداقل ۱۵ میلیارد و حداکثر ۵۰ میلیارد بشکه ظرفیت نفت درجا در این دو میدان است که ظرفیتی بالا بشمار می رود. با عنایت به نظر مساعد شخص الهام علی اف، مراحل اولیه با وجود چالش های سیاسی از جانب دستگاه دیپلماسی به خوبی پیش رفته بود و چندین دور مذاکره هم انجام شده بود.
در زمینه تبادل برق نیز، در تابستان سال قبل همکاری خوبی داشتیم و در شرایط اوج مصرف و کمبود داخل، آذربایجان برق را به قیمت مناسبی به ما عرضه می کرد. مذاکرات برای سنکرون سازی شبکه برق سه کشور ایران، آذربایجان و روسیه، هم ادامه دارد.
همه این همکاری ها تحث تأثیر شرایط تحریمی قرار دارد و آثار منفی هرگونه تعلل در آن بیشتر متوجه کشور ما خواهد بود.
با توجه به تحریم های آمریکا، دورنمای تجارت میان دو کشور را در آینده چگونه می بینید؟
قفقاز به علت موقعیت و خصوصیت های خاص خود همواره منطقه ای مهم و استراتژیک تلقی می شود. بعد از فروپاشی شوروی سابق و ظهور سه کشور مستقل در قفقاز، بر اهمیت این منطقه افزوده شده است. این منطقه به علت عقبه فرهنگی و تمدنی و عمق استراتژیک ایران بسیار حائز اهمیت می باشد.
مناسبات ایران با جمهوری آذربایجان در طول دوره شکل گیری و اعلام موجودیت این کشور همواره مورد توجه ایران بوده است. تمامی دولت های بر سر کار آمده در تهران در این سال ها به ارتقای سطح مناسبات با این کشور همسایه و هم مذهب اهتمام ویژه داشته اند.
در حال حاضر روابط ایران و جمهوری آذربایجان بعنوان یکی از کشورهای بزرگ و پرجمعیت منطقه قفقاز جنوبی در سطح بهتری نسبت به هشت سال گذشته قرار دارد. به صورتی که در سه سال گذشته هفت دیدار دو جانبه میان روسای جمهوری و وزرای دو کشور برای توسعه سطح روابط انجام گرفته است، که از ثمرات آن می توان به قراردادهای مشارکت برای تأسیس کارخانه خودروسازی، تولید دارو و قراردادهای حوزه های نفت، گاز، برق و راه آهن اشاره نمود.
با این حال همچنان ظرفیت های پنهان فراوانی در روابط دو کشور وجود دارد که می تواند مورد توجه قرارگرفته و منجر به تأمین منافع ملی ایران شود.
سفارت ایران در باکو چه اقدامات و برنامه هایی برای توسعه روابط تجاری اقتصادی با باکو و یا حتی شرکت های خصوصی و تجاری آذربایجان دارد؟
سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو در انجام مأموریت بازتعریف شده دستگاه دیپلماسی کشور و به منظور مقابله با تروریسم اقتصادی ایالات متحده آمریکا و شرایط سخت پیش آمده، تلاش می کند با حفظ و تقویت مناسبات سیاسی و اعتماد سازی با جمهوری آذربایجان، کمک به پیش برد پروژه های مشترک، هدفمند و سودآور و اجرای مشترک آنها با این کشور، بسترهای حضور و فعالیت بخش خصوصی کشورمان را در آذربایجان تسهیل کند.
اجرای موفق پروژه مشترک خودروسازی و تولید بیشتر از دو هزار و ۶۰۰ خودرو همچون همکاریهای صنعتی مشترک ایران و آذربایجان استاجرای موفق پروژه مشترک خودروسازی و تولید بیشتر از دو هزار و ۶۰۰ خودرو و فروش آن در منطقه صنعتی نفت چالای آذربایجان، آغاز عملیات پروژه های مختلفی چون اتوبوس سازی، قطعه سازی، تریلی سازی، تراکتور سازی، داروسازی و چند پروژه دیگر از دیگر همکاریهای صنعتی مشترک میان دو کشور است که به خوبی به پیش می رود.
حضور بیشتر از ۵۰ شرکت نوآور و دانش بنیان متشکل از جوانان تحصیلکرده و کارآفرین ایرانی در هفته گذشته، مشارکت شرکت های مختلف فعال در زمینه ساخت و ساز در نمایشگاه بین المللی باکو برای ورود به صنعت و بازار تشنه ساختمان، حضور نمایندگان بیشتر از ۵۰ شرکت و تاجر و اعضای اتاق مشترک بازرگانی ایران و آذربایجان در این روزها در آذربایجان، حکایت از انجام اقدامات اثربخش سفارت و دستگاه دیپلماسی کشور برای توسعه روابط تجاری با این همسایه شمالی دارد که نتیجه آنرا در افزایش حجم روابط تجاری بین دو کشور شاهد می باشیم.
آیا برای ورود محصولات ایرانی به بازارهای آذربایجان برنامه ای وجود داشته است. تابحال در این زمینه چه اقدامی صورت گرفته است؟
ایجاد شهرک صنعتی مشترک با هدف تولید محصولات برای بازار کشورهای مشترک المنافع، فعال کردن مرکز تجاری ایران در باکو به منظور کمک به بخش خصوصی و بازاریابی برای بازرگانان و تولیدکنندگان، شکل دهی و تاسیس اتاق مشترک بازرگانی دو کشور، مذاکرات برای انجام مراودات با ارزهای ملی، انجام مذاکرات برای ایجاد تسهیلات دریافت روادید برای اتباع کشورمان و تعدیل تعرفه آن بخصوص برای تجار، ایجاد پاویون دائمی محصولات دانش بنیان ایرانی در باکو به کمک صندوق نوآوری و شکوفایی کشور از برنامه های عملیاتی شده برای ورود بیشتر از پیش محصولات ایران به بازارهای آذربایجان است که امید می رود در آینده نزدیک حجم مبادلات تجاری را بیشتر از پیش افزایش دهد.
با توجه به اینکه اخیرا هیئتی اقتصادی از ایران به باکو سفر کرده بود و قراردادهایی را به امضا رساند، آیا از ظرفیت شرکت های دانش بنیان ایرانی در حد مطلوب استفاده شده است؟
در بالا هم اشاره کردم که شرکت های دانش بنیان در هفته گذشته حضور موفقی را در آذربایجان داشتند. سمینار بسیار خوبی در مرکز تجاری باکو برگزار گردید که طی آن شرکت های مختلف فرصت این را داشتند که خود و محصولات خویش را برای شرکت های متناظر معرفی کرده و در همایش تجاری هم گفتگوهای سودمندی را به صورت B۲B با طرف های آذری انجام دهند.
خوشبختانه در خلال همین سفر توافق برای فروش محصولات ۶ شرکت ایران مجموعا به ارزش چهار و نیم میلیون دلار نهایی شد و اسناد آن هم در حاشیه افتتاح پاویون دائمی محصولات شرکت های دانش بنیان ایران در باکو و در حضور رئیس صندوق نوآوری و شکوفائی کشورمان و رئیس آژانس نوآوری جمهوری آذربایجان به امضا رسید. همینطور مذاکرات برای فروش محصولات بیشتر آنها و محصولات سایر شرکت ها ادامه دارد.
در جریان همین سفر، آژانس نوآوری آذربایجان ۱۸ شرکت دانش بنیان ایرانی را که اطلاعاتشان قبلا جهت بررسی های اولیه ارسال شده بود به صورت رزیدنت در آن آژانس ثبت نمود که اقدام بسیار خوبی بود.
امید می رود از این پس شاهد حضور پر فروغ محصولات این شرکت ها دربازار آذربایجان باشیم و با توافق هایی که صورت گرفته، شاهد همکاریهای گسترده تر دستگاه های متولی امر در دو طرف باشیم. جا دارد از معاونت فناوری ریاست جمهوری و به خصوص صندوق نوآوری و شکوفایی کشور برای پشتیبانی از این شرکت ها برای حضور در آذربایجان تشکر کنم.
هیئتی از اتاق بازرگانی به تازگی به آذربایجان سفر کرده و بحث ایجاد شهرک صنعتی میان دو کشور را مطرح نمودند. در مورد این شهرک صنعتی که مقرر است میان دو کشور ایجاد شود، توضیح دهید که در چه وضعیتی قرار دارد؟
بله، بیشتر از پنج شرکت و تاجر شناسنامه دار از کشورمان از استان ها و عرصه های مختلف با محوریت و ابتکار اتاق بازرگانی استان اردبیل در چارچوب اعضای اتاق بازرگانی مشترک برای حضور و بازدید از نمایشگاه های بین المللی صنعت ساختمان و بازدید از برخی مراکز مهم تجاری و صنعتی در این روزها در باکو به سر می برند.
جلسه صمیمانهای هم در محل سفارت با سفیر جمهوری اسلامی ایران در باکو داشتند و در این دیدار رایزنان اقتصادی و بازرگانی به سئوالات و دغدغه های آنان پاسخ دادند.
یکی از موضوعاتی که در این جلسه به آن پرداخته شد، تشریح مبحث ایجاد شهرک صنعتی مشترک با آذربایجان بود که مورد سوال و ابهام برای برخی فعالان بازرگانی بود. برای آنها توضیح داده شد که این امور فعلا در مراحل اولیه است و اخیرا عملیات مکان یابی آن توسط مقامات صنعتی دو کشور و استاندار اردبیل صورت گرفته است. منطقی است که وجود زیرساخت های لازم، دسترسی به جاده و ریل در هر دو سوی مرز و نیروی انسانی کافی از مولفه های مهم در انتخاب محل برای چنین شهرکی باشد.
تا به ثمر نشستن این پروژه باید صبور بود ولیکن نهایی شدن این امر می تواند فصل جدیدی را در مناسبات اقتصادی دو کشور باز کند.
